Hafif Bilişsel Bozukluk

Hafif Bilişsel Bozukluk Nedir?

Hafif Bilişsel Bozukluk (Mild Cognitive Impairment) demans kriterlerini tam olarak karşılamayan ancak bilişsel bozulmanın hafif seviyede başladığı durumu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Bireyin günlük hayat aktiviteleri ve işlevsellik büyük ölçüde korunur fakat nöropsikolojik bir batarya uygulandığında bir bilişsel işlevde normalin altında performans objektif olarak ortaya koyulabilir.

Alt Tipleri Nelerdir?

Hafif Bilişsel Bozukluk’un üç alt tipi tanımlanmıştır. Birincisi amnestik tip ikincisi amnestik olmayan (bellek dışı tek bilişsel bozulma olan) tip ve üçüncüsü de çoklu bilişsel işlev bozulması olan tip olarak adlandırılır. Amnestik tipte diğer tüm bilişsel işlevler korunurken objektif olarak ölçülebilen bir bellek bozulması görülür. Bu tipteki hafif bilişsel bozukluğun ilerleyen dönemde Alzheimer demansına dönüşme olasılığının daha yüksek olduğu rapor edilmiştir. Amnestik olmayan hafif bilişsel bozuklukta bellek dışındaki diğer bilişsel işlevlerden birinde bozulma gözlenir. Bu tipte bir bozukluğun da Alzheimer tipi dışındaki demanslara (Lewy cisimcikli demans, frontotemporal demans vs.) dönüşme olasılığı daha yüksektir. Çoklu bilişsel işlev bozulması olan üçüncü tipte ise hafif düzeyde bellek bozulmasının yanı sıra yönetici ve yürütücü işlevler, dil gibi alanlardan en az birinde daha bozulma görülür.

Hafif Bilişsel Bozukluk’un 65 yaş üzeri popülasyonda görülme sıklığı %10-20 civarıdır. Amnezik tipin görülme sıklığı %11,1 iken amnezik olmayan tipin görülme sıklığı %4.9 olarak rapor edilmiştir.

Neden Hafif Bilişsel Bozukluk Konusunda Bilinçlenmemiz Önemli?

Çünkü Hafif Bilişsel Bozukluk demansa dönüşme olasılığı olan bir durumdur. Yapılan bilimsel çalışmalar henüz bu evredeyken yapılan terapötik müdehalelerin hastalığın Alzheimer demansına ilerlemesini geciktirdiğini göstermiştir. Dolayısıyla bu aşamada tanı koyabilmek ciddi önem arz etmektedir.

Hafif Bilişsel Bozuklukta Tanı

Hafif Bilişsel Bozukluk tanısı zordur ve gözden kaçması çok olasıdır. Bunun başlıca sebebi hastanın henüz günlük hayat işlevselliğinde ciddi bozulmalar görülmemesidir. Küçük unutkanlıklar kişinin yaşına verilerek normal olarak görülebilir ve önemsenmeyebilir. Bazen yaştan bağımsız olarak hepimiz dalgın veya unutkan olabilir, anahtarı nereye koyduğumuz gibi basit şeyleri unutabiliriz. Ancak eğer kişi normalde kolayca hatırlayabildiği randevu, tarih, telefon numarası gibi bilgileri artık unutmaya başlamış görünüyorsa bir nöroloğa başvurmakta fayda olabilir.

Nöropsikolojik değerlendirme bu aşamada objektif bir şekilde ortaya konulabilecek bir bozulma olup olmadığını ortaya koyma konusunda faydalı bir yöntemdir. Hafif bilişsel bozukluğun geriye döndürülebilecek formları da depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar ya da ilaç yan etkisi gibi sebeplerden ortaya çıkabilir, bu ayrımı yapma konusunda da nöropsikolojik değerlendirme elzemdir. Bunun yanı sıra beyin görüntüleme yöntemleri de hafif bilişsel bozukluk hakkında ipucu verir. MR ile yapılan araştırmalar hafif bilişsel bozuklukta beynin Alzheimer hastalığı sırasında da etkilenen bölgesi olan hipokampüste küçülme görüldüğünü ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra PET ile yapılan çalışmalarda da temporoparietal glikoz metabolizması ve kan akımında azalma olduğu gözlenmiştir.

Bilişsel Sağlık İçin Neler Yapılabilir?

Hem demans hem de hafif bilişsel bozukluk için bazı koruyucu- önleyici aktiviteler yapmak mümkündür. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

• Kişinin fiziksel sağlık durumuna göre fiziksel ve sosyal aktivitelerinin devam ettirilmesi, hareketsiz ve izole kalmaması
• İyi bir beslenme düzeni oluşturulması, rafine şekeri minimum seviyede tüketmek bunun yerine vitamin, mineral ve sağlıklı yağlar bakımından zengin besinlerle beslenmek
• Zihni aktif tutmak için bulmaca çözmek, sudoku, yapboz ve hafıza oyunları gibi aktivitelerde bulunmak
• Eğitim sürecinin uzun olması, farklı alanlarda öğrenme süreçlerinin hayat boyu devam etmesi

Kaynaklar: 

Kumral, E. (2018). Klinik Nöropsikoloji ve Nöropsikiyatrik Hastalıklar. 

Petersen, R., C. (2011). Mild Cognitive Impairment.

Gımzal A., Yazgan, Ç. (2004). Hafif Bilişsel Bozulma.